Σύγχρονη Αλχημεία

Εγκαινιάζω αυτόν τον μουχλιασμένο τομέα του ιστολογίου με μια ομιλία που είχα γράψει προ αμνημονεύτων χρόνων στην προετοιμασία μου για τις πανελλαδικές εξετάσεις. Θα ακολουθήσουν κι άλλες. Καλή ξενέρα!

/!\ Προσοχή /!\ : Δε φέρω καμία ευθυνη για συμπτώματα μουροχαβλιασης (αρχ: μωρός + φαύλος), επικαρέκλιας ρίζωσης και ανάπτυξης φωτοσυνθετικής αιμογλοβίνης.

Σε μια ομιλία που θα εκφωνήσετε στο σχολείο σας για την πυρηνική ενέργεια
αναφερθείτε στα θετικά και κυρίως στα αρνητικά αποτελέσματά της και διατυπώστε
τις διαπιστώσεις και τον προβληματισμό σας για τη χρήση της.

Αγαπητοί γονείς και δάσκαλοι, φίλοι συμμαθητές,


«Τα όνειρα του χθες είναι η ελπίδα του σήμερα και η πραγματικότητα του αύριο» έγραψε ο Ρόμπερτ Γκόνταρντ, ο πρωτοπόρος επιστήμονας της αστροναυτικής, συνοψίζοντας σε αυτή τη φράση την αλματώδη τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο σε κάθε τομέα της ζωής του ανθρώπου. Πράγματι πολλά όνειρα των ανθρώπων του Μεσαίωνα έχουν σήμερα πραγματοποιηθεί, με σημαντικότερο ίσως όλων την κατασκευή μιας «φιλοσοφικής λίθου». Ένα αντικείμενο το οποίο οι αλχημιστές του Μεσαίωνα με ζήλο αναζητούσαν, καθώς θα ήταν ικανό να μετατρέψει ένα υλικό στοιχείο σε ένα άλλο, προκαλώντας το φαινόμενο που στη σύγχρονη επιστημονική ορολογία ονομάζεται «μεταστοιχείωση». Αν και οι επιστήμονες του διαφωτισμού αντιμετώπισαν αυτό το όνειρο ως μια ακατόρθωτη αλχημεία, εντούτοις σήμερα αρκετά αναπτυγμένα κράτη διαθέτουν όχι μόνο μία, αλλά αρκετές τέτοιες «λίθους». Η σύγχρονη φιλοσοφική λίθος είναι ο πυρηνικός αντιδραστήρας. Μόνο που στο σύγχρονο κόσμο δε χρησιμοποιείται για τη μετατροπή του σιδήρου σε χρυσό, ούτε για τη μετατροπή του ουρανίου σε πλουτώνιο. Χρησιμοποιείται για την εκμετάλλευση που προέρχεται από αυτές τις μετατροπές. Γιατί στον ταχύτατα εξελισσόμενο τεχνολογικό πολιτισμό ο χρυσός των αλχημιστών είναι η ενέργεια.


Κατανοείτε βέβαια ότι όσο ο τεχνολογικός πολιτισμός εξελίσσεται, τόσο αυξάνονται και οι παγκόσμιες ενεργειακές απαιτήσεις. Γι’ αυτό το λόγο η εκμετάλλευση της πυρηνικής ενέργειας διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη συνέχεια αυτού του πολιτισμού. Το γεγονός ότι είναι πολύ φθηνότερη και παράγει λιγότερους ρύπους από ότι η συμβατική, βασισμένη στα ορυκτά καύσιμα, ενέργεια την ανέδειξε ως τη πλέον αποδοτική, εκμεταλλεύσιμη μορφή ενέργειας του σύγχρονου κόσμου. Η δημιουργία πυρηνικών σταθμών σε κράτη με βεβαρημένη ατμόσφαιρα μείωσε σημαντικά την αδιάκοπη ατμοσφαιρική ρύπανση και την καταστροφή οικοσυστημάτων από τα παράγωγα της καύσης των ανθρακούχων ορυκτών πηγών ενέργειας. Η πυρηνική ενέργεια προτιμήθηκε όμως για έναν άλλο λόγο: είναι πολύ αποτελεσματική. Με μια μικρή ποσότητα πρώτης ύλης παράγονται τεράστια ποσά ενέργειας, τα οποία μπορούν να παρέχουν ενεργειακή αυτονομία για αρκετό χρονικό διάστημα και με σχετικά μικρό κόστος. Σε μια χρονική περίοδο που το κόστος εξόρυξης και αξιοποίησης των ορυκτών καυσίμων ξεπερνά κατά πολύ τα οφέλη αξιοποίησής τους, η πυρηνική ενέργεια προσφέρει μια αρκετά οικονομική σχέση μεταξύ κόστους και κέρδους. Είναι ίσως το σύγχρονο «κέρας της Αμάλθειας», ικανό να θρέψει τον ακόρεστο, ενεργοβόρο τεχνολογικό μας πολιτισμό.


Δε θα πρέπει όμως να λησμονήσουμε το γεγονός ότι η πρώτη αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας δεν είχε διόλου ειρηνικούς σκοπούς. Η κατασκευή και η ρίψη των πρώτων ατομικών βομβών σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι έφερε στο προσκήνιο τον τεράστιο κίνδυνο που εγκυμονούσε η απερίσκεπτη χρήση αυτής ως όπλο. Κίνδυνος ο οποίος δεν απειλούσε ένα κράτος ή μια στρατιωτική συμμαχία, αλλά την επιβίωση της ζωής στον πλανήτη. Κι αυτό γιατί τα αποτελέσματα της πολεμικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας είναι ολέθρια, όπως άλλωστε φάνηκαν σε όλο τους το μακάβριο μεγαλείο στις βομβαρδισμένες εκτάσεις που προανέφερα. Με αυτό το όπλο δε συντελούνται απλά ερημώσεις πόλεων, άμεση δολοφονία χιλιάδων ανθρώπων, ισοπέδωση οικοσυστημάτων και εξαφάνιση φυτών και ζώων, αλλά πραγματοποιείται μια μαζική γενοκτονία κάθε είδους και ίχνους ζωής σε τεράστια γεωγραφική κλίμακα. Η μετάλλαξη που προέρχεται ως επακόλουθο από έκθεση ανθρώπων σε τέτοια ποσά ραδιενέργειας καταδικάζει ολόκληρες γενιές παιδιών σε γενετικές ανωμαλίες που είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους θανάσιμες.


Αλλά, όπως γνωρίζετε, η ραδιενεργή ρύπανση του περιβάλλοντος δεν προκαλείται αποκλειστικά από πυρηνικά όπλα. Κι αυτό αποδείχτηκε με το τραγικό ατύχημα στο πυρηνικό σταθμό του Τσερνομπίλ με το θάνατο εκατοντάδων εργαζομένων και την απελευθέρωση τεράστιων ποσών ραδιενέργειας στο περιβάλλον. Αν αναλογιστούμε μάλιστα ότι υπάρχουν αρκετές εκατοντάδες ανάλογοι πυρηνικοί αντιδραστήρες στον κόσμο, κατανοούμε ότι η ραδιενέργεια που είναι δυνατόν να διαρρεύσει στην ατμόσφαιρα είναι υπερπολλαπλάσια εκείνης που ερημοποίησε τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Διαρροή ραδιενέργειας όμως μπορεί να συμβεί και κατά την απομάκρυνση των ραδιενεργών αποβλήτων που δημιουργούνται στους πυρηνικούς σταθμούς. Καθώς αυτά τα παράγωγα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα, ο μόνος τρόπος να εξουδετερωθούν είναι η απομάκρυνση και η ταφή τους. Ταφή η οποία ασφαλώς και δε συντελείται μέσα στα σύνορα των πλούσιων δυτικών κρατών, αλλά σε έδαφος τριτοκοσμικό, σε αρκετές μάλιστα περιπτώσεις χωρίς να λαμβάνονται καν τα στοιχειώδη μέτρα ασφάλειας και προστασίας των ανθρώπων από την υπόγεια ρύπανση που προκαλεί αυτή η επικίνδυνη μεταχείριση. Αυτό όμως που πρέπει να μας προβληματίσει είναι ότι αρκετά φτωχά κράτη δέχονται να μετατραπούν σε χωματερές ραδιενέργειας έναντι χρηματικών ποσών, τα οποία ασφαλώς και δε μπορούν σε καμία περίπτωση να εξυγιάνουν αυτό το περιβαλλοντολογικό έγκλημα.


Όπως λοιπόν αντιλαμβάνεστε, στη σύγχρονη τεχνολογική κοινωνία μας η πυρηνική ενέργεια είναι ένα δίκοπο μαχαίρι. Από τη μια λειτουργεί ως «μάννα», προσφέροντας απλόχερα και οικονομικά τεράστια ποσά ενέργειας, αλλά από την άλλη οι επιπτώσεις από την αλόγιστη εκμετάλλευσή της μπορούν να στοιχίσουν την επιβίωση χιλιάδων ζωών. Όσο όμως ο πολιτισμός εξελίσσεται και οι ενεργειακές απαιτήσεις αυξάνονται, τόσο στενεύουν και τα περιθώρια επιλογής εναλλακτικών, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ας ελπίσουμε λοιπόν, όπως ο Γκόνταρντ, ότι οι σύγχρονοι αλχημιστές θα προτάξουν το συλλογικό συμφέρον έναντι του ενεργειακού κέρδους. Γιατί, τελικά, ποιος ο λόγος να αναζητούμε συνεχώς την αποδοτικότερη μορφή ενέργειας αν είναι να μην υπάρχουν πλέον άνθρωποι για να την εκμεταλλευτούν;


Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.